23 Μαΐ 2011

Το όνομα του γέλιου

Προχωρημένη ώρα. 12:00π.μ. Στο κρατικό κανάλι προβάλλεται για πολλοστή φορά η εξαιρετική ταινία «Το όνομα του Ρόδου».

Την έχω δει αρκετές φορές. Έχω ξεχάσει πόσες. Ωστόσο αυτό δεν με εμποδίζει να την δω ακόμη μια. Είναι τόσο σπουδαία ταινία που με χαρά την ξαναβλέπω όσο χρειαστεί η ψυχή μου. Βέβαια όπως όλες οι κινηματογραφικές μεταφορές βιβλίων, υστερεί από την μελέτη του βιβλίου. Ωστόσο ως ταινία είναι σημαντική.

Ο Μεσαιωνικός κόσμος, η μεσαιωνική κοινωνία, ο άνθρωπος της. Φόβος, ενοχές, ανασφάλεια, μυστικοπάθεια, δεισιδαιμονία, προκατάληψη και πολύ σκοτάδι σε όλα τα επίπεδα. Ένας άνθρωπος δίχως πρόσωπο. Δίχως αυτοαξία. Ένας Θεός τιμωρός, δυνάστης και δικαστής, χαιρέκακος και εκδικητικός που αρέσκεται να κολάζει ανθρώπους. Μια εκκλησία εξουσιαστική, ληστρική, μισάνθρωπη, δεκανίκι των κοσμικά ισχυρών.

Βρισκόμαστε στον 14ο αιώνα, εποχή όπου αρχίζει και αχνοφέγγει το πάθος της γνώσης, της επιστήμης, του ορθολογισμού (που εκπροσωπείται στο βιβλίο από το Δάσκαλο και το μαθητή-αφηγητή), αλλά βέβαια η εποχή δεν είναι έτοιμη ακόμα να δεχτεί τέτοια ανοίγματα, εφόσον η κυρίαρχη ιδεολογία είναι η θρησκεία, οι αιρέσεις, η φανατισμοί, η ιερά εξέταση κ.λ.π. Βρισκόμαστε λοιπόν σ’ ένα μεταίχμιο, βρισκόμαστε επίσης σ’ ένα ιταλικό μοναστήρι όπου υπάρχει μια από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες της εποχής εκείνης. Μοναστήρι Βενεδικτίνων που συμβαίνουν φοβεροί φόνοι. Ο ένας μετά τον άλλο μοναχοί δολοφονούνται. Στην προσπάθεια να υπάρξει ερμηνεία, εξήγηση του φαινομένου, συγκρούονται δυο πραγματικότητες που τον μεσαίωνα έδωσαν πραγματικές μάχες, με θύματα ανθρώπινες ζωές. Η λογική του ανθρώπου και η θρησκευτική δεισιδαιμονία. Ο εγκλωβισμός σε παρωχημένα μοντέλα ερμηνείας και το άνοιγμα σε νέες κατανοήσεις.

Μοναχοί που πιστεύουν οτι οι φόνοι πραγματοποιούνται από τον σατανά. Άρα η λύση θα επέλθει με εξορκισμούς στην μονή και κάψιμο στην πυρά των αιρετικών μάγων μοναχών και από την άλλη μοναχοί που πιστεύουν οτι οι φόνοι διαπράττονται από κάποιο μοναχό που θέλει να κρύψει ενα σημαντικό μυστικό.

Σκέφτομαι πολλές φορές οτι εαν στην Δύση απολυτοποιήθηκε η λειτουργία της λογικής αποκλείνοτας απο τον πολιτισμό της ποικίλες διαφορετικές δυνατότητες του ανθρώπινου προσώπου, οφείλεται αποκλειστικά στην χρόνια βάναυση και δια αίματος φίμωσης της.

Εκείνο όμως που κάθε φορά με συγκλονίζει όσες φορές κι αν έχω δει την ταινία, είναι η αιτία όπου ο γηραιός μοναχός της Μονής θέλει να κρατήσει μυστικό το περιεχόμενο από το κείμενο του Αριστοτέλη. Μάλιστα φτάνει στο σημείο να εμποτίζει τις σελίδες του βιβλίου με δηλητήριο έτσι ώστε όποιος το διαβάζει ξεφυλλίζοντας να δηλητηριάζεται μέσω του σάλιου.

Τι θέλει όμως να κρύψει ο μοναχός; Τι γράφει ο Αριστοτέλης το οποίο δεν πρέπει να μάθουν οι μοναχοί;

Εκείνο που αναφέρει το «σατανικό» βιβλίο είναι οτι οι άνθρωποι πρέπει να γελάνε. Ότι οι άνθρωποι μέσα από το γέλιο και την διακωμώδηση θα πρέπει να ασκούν κριτική στις εξουσίες, στους φαντασμένους, στον εαυτό τους όταν νιώθει ότι έχει πάρει ψηλά τον αμανέ ή πολύ σοβάρεψε. Το γέλιο για τον Αριστοτέλη είναι ελευθερία από τα δεσμά της εξουσίας.

Για τον γηραιό όμως μοναχό του έργου, αλλά και πολλούς χριστιανικούς συγγραφείς των μεσαιωνικών χρόνων το γέλιο ήταν αμαρτία. Μάλιστα πολύ εκκλησιαστικοί συγγραφείς για να στηρίξουν τις κωμικοτραγικές απόψεις τους, έλεγαν ότι ο Χριστός δεν γέλασε ποτέ. Αλλά είναι αδύνατον ότι πιο γλυκό, ότι πιο όμορφο, αγνό, παρθενικό και αθώο υπήρξε στην ιστορία του κόσμου, να συνόδευε την ύπαρξη του από βλοσυρότητα και σωματικό σκοτάδι. Ωστόσο και αυτό το είπαν.

Εκείνη την εποχή αλλά και σήμερα, αρκετοί άνθρωποι πάσχοντες από την αρρώστια που λέγεται θρησκεία, πίστευαν και συνεχίζουν να πιστεύουν, ότι το γέλιο υπονομεύει την πίστη. Ότι σπέρνει την αμφιβολία. Ότι δεν ταιριάζει στους «σοβαρούς» και ηθικούς. Το κυριότερο ότι σκορπάει τον φόβο, την ντροπή, την ενοχή. Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι εξουσίες και μάλιστα οι θρησκευτικές θέλουν ανθρώπους φοβισμένους και έντονα ενοχικούς. Ανίκανους να χαρούν το δώρο της ζωής. Αδύναμους και φοβισμένους που θα νιώθουν ένοχοι γιατί γεννήθηκαν. Γιατί είναι άνθρωποι. Γιατί έχουν σώμα, ορμές και συναισθήματα. Γιατί υπάρχουν.

Αμαρτία, κόλαση, διάβολος κ.α πολλά ήταν και παραμένουν μέχρι σήμερα μορφές ελέγχου και εξουσιαστικά εργαλεία στα χέρια της θρησκείας.

Πάνω σε αυτό στο ανθρώπινο μοντέλο στήνεται ο μεγαλύτερος έλεγχος και η μεγαλύτερη υποταγή. Η εξουσία της θρησκείας βασίζεται σε ότι πιο απάνθρωπο και ειδεχθές ανακαλύφθηκε ποτέ, στην μεταφυσική απειλή. Σε αυτή πάνω στήνεται καθημερινά η κατασυκοφάντηση του Θεού που φανερώθηκε στο πρόσωπου του Χριστού.

π.Λίβυος


17 Μαΐ 2011

Λόγος περί Μοναξιάς…

Τις περισσότερες φορές ζώντας μέσα στην μοναξιά και την απόρριψη, στην ερήμωση και στην λησμονιά της ανθρώπινης παρουσίας, στρέφουμε την οργή μας σε εκείνους που μας εγκατέλειψαν. Στην αδιαφορία της κοινωνίας. Στην αναλγησία και την σκληροκαρδία των ανθρώπων. Αυτή είναι η εύκολη λύση. Να επιλέγουμε την αναζήτηση ευθυνών έξω από εμάς. Στους άλλους. Άλλωστε πάντα φταίνε οι άλλοι. Η κακή κοινωνία. Οι εποχές και οι άνθρωποι που άλλαξαν.

Άλλοτε φοράμε το κουστούμι του θύματος, και ανεβαίνοντας στο σανίδι της ψυχής, υποδυόμαστε τον ρόλο του μεγάλου αδικημένου. Εκείνου που πάντα αδικείται. Που αγαπάει αλλά δεν αγαπιέται. Που προσφέρει ανιδιοτελώς ενώ πάντες τον εκμεταλλεύονται. Που σταυρώνεται για τους άλλους την στιγμή όπου άπαντες του προσφέρουν χολή και όξος. Και το παιγνίδι του ψυχισμού μας δεν έχει τέλος. Γιατί όλα αυτό δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα άρρωστο παιχνιδάκι, ενός μωρού που δεν θήλασε σε στήθη αγάπης, όταν έπρεπε και όσο έπρεπε.

Ωστόσο όποια κι αν είναι η αιτία που ο ψυχισμός μας υποδύεται ρόλους επαιτώντας με άρρωστο τρόπο μια ματιά, πρέπει κάποια στιγμή να ωριμάσουμε. Να σιωπήσουμε την εγωπαθή φλυαρία. Τα υπαρξιακά μοιρολόγια. Την θυματολογία και την αναζήτηση ή κατασκευή «βαρβάρων», και να ομολογήσουμε στο εαυτό μας την αλήθεια.

Ναι φταίω και εγώ για την μοναξιά μου. Πολλές φορές μπορεί να φταίω μονάχα εγώ. Γιατί απομάκρυνα από κοντά μου όλους εκείνους που με είχαν πλησιάσει. Δεν άφησα να έρθουν κάποιοι άλλοι και εκείνοι που το θέλησαν τους εκδίωξα με τον τρόπο μου.

Δεν φτάνει να λέμε ότι θέλουμε να μας αγαπάνε. Πρέπει να το αντέχουμε. Γιατί η αγάπη είναι ζωή. Και η ζωή είναι η μέγιστη τέχνη που δυστυχώς δεν την γνωρίζουμε όλοι επιτυχώς.

Δεν φτάνει να λέμε ότι δεν μας αρέσει η μοναξιά, πρέπει ώριμα να βαστάζουμε την παρουσία του άλλου.

Δεν αρκεί να διακηρύσσουμε την επιθυμία μας να υπάρχει ο άλλος στην ζωή μας. Πρέπει να του κάνουμε χώρο για να υπάρξει. Να τον συγχωρήσουμε μέσα μας. Να του δώσουμε το χώρο του.

Τις περισσότερες φορές η μοναξιά μας είναι ο καρπός των επιλογών μας. Των ιδιορρυθμιών μας, των παραξενιών μας, των εγωισμών μας, των αδεξιοτήτων μας, γενικότερα της αστοχίας μας να υπάρξουμε ως ολοκληρωμένες προσωπικότητες.

Ο παραλυτικός του ευαγγελίου που 38 χρόνια δεν είχε άνθρωπο να τον βοηθήσει ώστε να μπει στα νερά της κολυμβήθρας του Σιλωάμ και να θεραπευτεί, αντιμετωπίζεται από τον Χριστό ως ο μόνος υπεύθυνος της κατάστασης του. Γι αυτό και στο τέλος όταν εκείνος πλέον φεύγει θεραπευμένος ο Ιησούς του θυμίζει με νόημα «πρόσεχε, γιατί αν ξανακάνεις τα ίδια λάθη( αν ζήσεις με τον ίδιο τρόπο ζωής) θα πάθεις χειρότερα».

Για τον Χριστό η σωματική ασθένεια και η κοινωνική περιθωριοποίηση του παραλυτικού, δεν οφείλεται στην κακία των ανθρώπων και την αδιαφορία της κοινωνίας. Αυτό είναι το εύκολο και αξόδευτο συμπέρασμα. Ο Χριστός βλέποντας πίσω από το προφανές αναγνωρίζει τις προσωπικές ευθύνες, το λανθασμένο τρόπο ζωής του παραλυτικού ως την μόνη κυρίαρχη αιτία της οδυνηρής πραγματικότητας του.

Είναι ο τρόπος ζωής μας που επιφέρει την οδύνη. Η αν θέλετε καλύτερα την μεγεθύνει, την πολλαπλασιάζει.

Όσο θα αναζητούμε τις ευθύνες τις μοναξιάς μας και της τραγικότητας του βίου μας στους άλλους, στο κακό κόσμο και τους κακούς άδικους ανθρώπους, τόσο το ρήγμα εντός μας θα βαθαίνει. Σε τέτοιο μάλιστα βαθμό που στο τέλος θα χαθούμε μέσα στα αχανή σκοτάδια του.

π. Λίβυος

14 Μαΐ 2011

Ανακοίνωση

Θα ήθελα να ενημερώσω τους φίλους του μπλοκ, οτι λόγω τεχνικών προβλημάτων που παρουσίασε κυρίως εχθές το blogger χάθηκαν πολλές αναρτήσεις και σχόλια που είχαν γραφεί μετα της 11 Μαιου. Δυστυχώς υπάρχουν και τα απρόβλεπτα προβλήματα του διατικτυακού χώρου.
Οποιος θέλει μπορεί να επαναλάβει τα σχόλια του και εγω θα τα επαναδημοσιεύσω.

Ευχαριστώ.
π.Λίβυος

2 Μαΐ 2011

Αναστάσιμες Σκέψεις....


Προσπάθησα αυτές τις μέρες να γράψω κάτι στο μπλοκ για την Ανάσταση. Είπα τέτοιες μέρες όλο και κάποιοι φίλοι του μπλοκ θα μπουν και θα ψάξουν κάτι να διαβάσουν.

Ωστόσο πιστέψτε με δεν μπόρεσα να γράψω τίποτα. Το έχω πει και άλλες φορές, παλαιότερα, θα το πω ακόμη μια φορά, το γράψιμο για μένα είναι ανάγκη εσωτερική. Δεν γράφω ούτε από συνήθεια, πολλώ δε μάλλον από επαγγελματισμό.

Γράφω από εσωτερική προτροπή. Από ένα σκίρτημα της στιγμής. Από εσωτερική πληροφόρηση. Ενα εσωτερικό φλάς ανάβει αυθόρμητα, απρουπόθετα, πάνω σε γεγονότα, σε στιγμές, σε πρόσωπα και πράγματα, και δίχως να το καταλάβω ρέει μέσα μου το κείμενο ή το ποίημα αναλόγως.

Δεν προετοιμάζω τίποτα.

Φαντάζομαι κάτι υπάρχει μέσα μου, πολύ βαθιά και αναδύεται. Από το βυθό της υπάρξεως έρχεται στην επιφάνεια της συνείδησης και γίνεται κείμενο. Αυτές τις μέρες δεν ήρθε τίποτα.

Νομίζω-ίσως να κάνω και λάθος-ότι ξέρω το γιατί. Η Ανάσταση για μένα δεν είναι μια απλή πεποίθηση. Ούτε μια σημαντική ιερή στομφώδης διακήρυξη. Σε καμία περίπτωση δεν είναι μια δήλωση σε κάποιο έγγραφο ή σε ανταλλάξιμες εόρτιες ευχές.

Με κούρασαν τόσα χρόνια όλα αυτά. Δίχως νόημα, δίχως ουσία, κυρίως με απουσία βιώματος.

Για μένα η Ανάσταση είναι ζωή. Ο Χριστός μας αποκάλυψε ένα τρόπος ζωής, που μπορεί να νικήσει τον θάνατο. Ποιον θάνατο ; Τον φυσικό; Τον βιολογικό ; ή τον θάνατο της ζωής μας, των στιγμών μας, των λεπτών μας, των σχέσεων μας, του καλημέρα και του καληνύχτα μας;

Νομίζω όλων των μορφών θανάτων. Βεβαια εκτός του φυσικού θανάτου υπάρχει και ο πνευματικός που ειναι πολύ πιο φρικτός του σωματικού. Ολοι οι άνθρωποι που ζούνε ανάμεσα μας δεν σηναίνει οτι εινα ζωντανοί.

Δεν αρνούμαι και δεν απορρίπτω την ιστορικότητα της Ανάστασης. Αλίμονο. Αλλά όπως λέει και ο Άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος σε μια περίφημη πασχαλινή ομιλία του σε μοναχούς, πέρα από το ιστορικό γεγονός της Αναστάσεως το οποίο συμβαίνει άπαξ, υπάρχει και η μυστική εσωτερική ανάσταση που συμβαίνει καθημερινά. Και αυτό για τον Άγιο είναι το ζητούμενο. Η εσωτερίκευση της Αναστάσεως ως βίωμα, εμπειρία και ποιότητα ζωής.

Η Ανάσταση στο ποσοστό που μένει απλώς ένα ιστορικό γεγονός περιορίζεται χωροχρονικά. Στο ποσοστό όμως που εσωτερικεύεται ανοίγεται πέρα από τον χώρο και χρόνο αφού εισέρχεται στον νόημα. Και το νόημα είναι υπερχρονικό. π.χ Ένα θαύμα του Χριστού ας πούμε, έγινε κάποτε και με κάποιος ανθρώπους. Όμως το νόημα του θαύματος δεν έχει ούτε χρόνο ούτε τόπο καθότι ορίζεται κάθε φορά στον χώρο της καρδιάς, της ψυχής, της συνειδήσεως.

Για μένα λοιπόν η Ανάσταση είναι τρόπος ζωής. Ανάσταση είναι να ζεις μέσα στην αγάπη, την συγνώμη, στην ανοιχτότητα της ύπαρξης, που ξεπερνάει όρια και προϋποθέσεις.

Ανάσταση είναι να ζεις στο παρόν ως άχρονο πεδίο πραγμάτωσης ζωής. Μακριά από τα παιγνίδια του νου, που σε καθηλώνουν πότε στο παρελθόν γεμίζοντας σε ενοχές και πότε στο μέλλον χαρίζοντας σου μονάχα άγχος και αγωνία. Μα ποτέ ποτέ δεν σε αφήνει να είσαι παρόν στο τώρα της ζωής σου. Χάνοντας έτσι το μοναδικό ουσιαστικό πεδίο της Αναστάσιμης ελευθερίας σου.

Η Ανάσταση αποτυπώνεται στις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Από το καλημέρα, μέχρι το καληνύχτα. Από τα πόσο καταφέραμε να αναστήσουμε τον χρόνο μας.

Ότι πιο σημαντικό συνάντησα στα πρόσφατα διαβάσματα μου και με άγγιξε αναστάσιμα είναι ένα απόσπασμα από κείμενο του αγαπημένου μου Χρόνη Μίσσιου. Σας το παραδίδω… Χριστός Ανέστη.

«Η ζωή μας μια φορά μάς δίνεται, άπαξ, που λένε, σα μια μοναδική ευκαιρία. Τουλάχιστον μ' αυτήν την αυτόνομη μορφή της δεν πρόκειται να ξαναυπάρξουμε ποτέ.

Και μείς τι την κάνουμε, ρε αντί να την ζήσουμε;

Τί την κάνουμε; Τη σέρνουμε από δω κι από κει δολοφονώντας την...

Οργανωμένη κοινωνία, οργανωμένες ανθρώπινες σχέσεις.

Μα αφού είναι οργανωμένες, πώς είναι σχέσεις;

Σχέση σημαίνει συνάντηση, σημαίνει έκπληξη, σημαίνει γέννα συναισθήματος, πώς να οργανώσεις τα συναισθήματα...

Έτσι, μ'αυτήν την κωλοεφεύρεση που τη λένε ρολόι, σπρώχνουμε τις ώρες και τις μέρες σα να μας είναι βάρος, και μας είναι βάρος, γιατί δε ζούμε, κατάλαβες;

'Ολο κοιτάμε το ρολόι, να φύγει κι αυτή η ώρα, να φύγει κι αυτή η μέρα, να έρθει το αύριο, και πάλι φτου κι απ'την αρχή.

Χωρίσαμε τη μέρα σε πτώματα στιγμών, σε σκοτωμένες ώρες που θα τις θάβουμε μέσα μας, μέσα στις σπηλιές του είναι μας, στις σπηλιές όπου γεννιέται η ελευθερία της επιθυμίας, και τις μπαζώνουμε με όλων των ειδών τα σκατά και τα σκουπίδια που μας πασάρουν σαν "αξίες", σαν "ηθική", σαν "πολιτισμό".

Κάναμε το σώμα μας ένα απέραντο νεκροταφείο δολοφονημένων επιθυμιών και προσδοκιών, αφήνουμε τα πιο σημαντικά, τα πιο ουσιαστικά πράγματα, όπως να παίξουμε και να χαρούμε μεταξύ μας, να παίξουμε και να χαρούμε με τα παιδιά και τα ζώα, με τα λουλούδια και τα δέντρα, να κάνουμε έρωτα, να απολαύσουμε τη φύση, τις ομορφιές του ανθρώπινου χεριού και του πνεύματος, να κατεβούμε τρυφερά μέσα μας, να γνωρίσουμε τον εαυτό μας και τον διπλανό μας...

Όλα, όλα τα αφήνουμε για το αύριο που δε θα 'ρθει ποτέ...

Μόνο όταν ο θάνατος χτυπήσει κάποιο αγαπημένο μας πρόσωπο πονάμε, γιατί συνήθως σκεφτόμαστε πως θέλαμε να του πούμε τόσα σημαντικά πράγματα, όπως πόσο τον αγαπούσαμε, πόσο σημαντικός ήταν για εμάς… Όμως το αφήσαμε για αύριο…

Για να πάμε που;

Αφού ανατέλλει, δύει ο ήλιος και δεν πάμε πουθενά αλλού, παρά μόνο στο θάνατο, και μεις οι μ......, αντί να κλαίμε το δειλινό που χάθηκε άλλη μια μέρα απ'τη ζωή μας, χαιρόμαστε.
Ξέρεις γιατι;

Γιατί η μέρα μας είναι φορτωμένη με οδύνη, αντί να είναι μια περιπέτεια, μια σύγκρουση με τα όρια της ελευθερίας μας.

Την καταντήσαμε έναν καθημερινό, χωρίς καμμία ελπίδα ανάστασης, θάνατο, διότι αυτός είναι ο θάνατος. Ο άλλος, όταν γεράσουμε σε αρμονία και ελευθερία με τον εαυτό μας, όταν δηλαδή παραμείνουμε εμείς, δεν είναι θάνατος, είναι μετάβαση, είναι διάσπαση σε μύριες άλλες ζωές, στις οποίες, αν εδώ, σε τούτη τη μορφή ζωής είσαι ζωντανός, αν δε δολοφονήσεις την ουσία σου, εκεί θα δώσεις χάρη και ομορφιά, όπως η Μαρία που φούνταρε προχτές απο την ταράτσα για να μην πεθάνει.

Ήρθανε να την πάρουν και η Μαρία είπε το όχι με τον πιο αμετάκλητο τρόπο. Πήγαμε στην κηδεία της και τι άκουσα τον παπά να λέει: "Χους ει και εις χουν απελεύσει". Και τότε κατάλαβα πως η Μαρία σώθηκε. Του χρόνου, όλα τα στοιχεία της, που τα κράτησε ζωντανά σε τούτη τη μορφή ζωής, θα γίνουν πανσέδες, δέντρα, πουλιά, ποτάμια ..."

π.Λίβυος