31 Ιουλ 2016

Να μένεις άνθρωπος...


Ότι κι αν συμβαίνει στην ζωή μας, όσο δύσκολα κι αν έρθουν τα πράγματα, όσο αχάριστα κι αν μας φερθούν, να διαφυλάξουμε την ανθρωπιά μας. Μην αφήσουμε το πρόβλημα να μας παραμορφώσει. Γιατί όσο πιο πολύ άνθρωποι μένουνε τόσο πιο θεϊκοί γινόμαστε.

π.λίβυος 

29 Ιουλ 2016

Τον αναγνωρίζω... ;


Α​​ρρώστια από αρρώστια διαφέρει. Το Αλτσχάιμερ πάντως, από το οποίο πάσχουν δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο, είναι ίσως εκείνη που διαφέρει περισσότερο από όλες τις άλλες. Η φοβερή αυτή αρρώστια συντρίβει προοδευτικά ό,τι ανθρώπινο μέσα στον άνθρωπο. Ο άρρωστος παύει σιγά σιγά να θυμάται, να σκέφτεται, να αισθάνεται, να ταυτίζει και να αναγνωρίζει, να επιθυμεί και να βούλεται, μιλάει συγκεχυμένα, τραυλίζει. Παγωμένο πρόσωπο, βλέμμα που δεν κοιτάζει, μηχανικά επαναλαμβανόμενες κινήσεις δίχως νόημα. Το Αλτσχάιμερ καταστρέφει αλλά δεν σκοτώνει. Ο θάνατος μπορεί να αργήσει και θα έρθει πάντα από άλλη αιτία. Ο άνθρωπος δεν είναι αυτός που ήταν πριν αρρωστήσει, αλλοιώνεται, γίνεται παθολογικά άλλος, αδειάζει από τον ίδιο του τον εαυτό, ερημώνεται. Ενα ακατοίκητο σώμα. Στο Αλτσχάιμερ ο άνθρωπος είναι σωματικά παρών, μα απουσιάζει, απουσιάζει από τον εαυτό του, απουσιάζει από τους άλλους.
Η νόσος είναι οδυνηρή για τον πάσχοντα στην αρχή της εκδήλωσής της, όταν δεν έχει ακόμη συντρίψει την αυτοσυνειδησία του, όσο όμως τον διαβρώνει και τον καθιστά ανίκανο για οποιαδήποτε σχέση, γίνεται οδυνηρότερη για τους δικούς του. Το ερώτημα που θέτουν όλοι στους συγγενείς του άρρωστου είναι: «σας αναγνωρίζει;». Το ίδιο ερώτημα θέτουν εναγωνίως και εκείνοι στον εαυτό τους, είτε φροντίζουν τον άρρωστο στο σπίτι είτε έχουν αναγκαστεί να τον πάνε σε κάποιο ίδρυμα. Ο Γάλλος φιλόσοφος Μισέλ Μαλέρμπ (Michel Malherbe), στο βιβλίο του «Αλτσχάιμερ. Η ζωή, ο θάνατος, η αναγνώριση» («Alzheimer. La vie, la mort, la reconnaissance», Vrin, 2015), αντιστρέφει ευθύς εξαρχής το ερώτημα. Το βιβλίο είναι γραμμένο σε είδος μεικτό αλλά νόμιμο: φιλοσοφικό δοκίμιο και προσωπική μαρτυρία. Εναλλάσσονται σε αυτό σελίδες αυστηρά φιλοσοφικές, με σελίδες όπου ο συγγραφέας καταγράφει τις καθημερινές σχεδόν επισκέψεις του στο ίδρυμα στο οποίο ζει πια η γυναίκα του, η Αννι, που έχει χτυπηθεί από την αρρώστια. Οι επισκέψεις αυτές μπορεί να πιάνουν λιγότερες σελίδες στο βιβλίο, αποτελούν όμως την πηγή του φιλοσοφικού στοχασμού. Το ερώτημα λοιπόν για τον Μαλέρμπ δεν είναι αν τον αναγνωρίζει η Αννι, αλλά αν αυτός την αναγνωρίζει, αν αυτός αναγνωρίζει στο ζωντανό πλάσμα που επισκέπτεται τη γυναίκα του, τη γυναίκα που αγάπησε. Για τον Μαλέρμπ πάντως, η αναγνώριση, η οποία είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από την ταύτιση, δεν είναι ηθική έννοια, αλλά οντολογική, και όλο το βιβλίο του προσπαθεί να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα: «πώς αναγνωρίζουμε ένα ανθρώπινο ον;». Η νόσος του Αλτσχάιμερ θέτει λοιπόν με ακραία ένταση το ζήτημα της ταυτότητας. Τι είναι αυτό που συνιστά την ταυτότητα του ανθρώπινου προσώπου; Τι ορίζει την ανθρωπινότητα του ανθρώπου και τον καθιστά αναγνωρίσιμο ως άνθρωπο και ως συγκεκριμένο ανθρώπινο πρόσωπο;
Ο Μαλέρμπ μιλάει για το Aλτσχάιμερ χωρίς να εξωραΐζει τα πράγματα, κοιτάει κατάματα τη φθορά και την ακατάβλητη δύναμη του θανάτου. Είναι λοιπόν δυνατή η αναγνώριση, όπως την εννοεί ο συγγραφέας, του ανθρώπου που πάσχει από Αλτσχάιμερ; Πώς να αναγνωρίσεις σε εκείνη με το απλανές βλέμμα, που μασάει με σοβαρότητα μια τρίχα από τα μαλλιά της, τη γυναίκα σου; Πώς να αναγνωρίσεις σε έναν άνθρωπο μια ταυτότητα, όταν δεν μπορεί ο ίδιος να την αναγνωρίσει στον εαυτό του, όταν ο ίδιος δεν ξέρει ποιος είναι; Πώς να αναγνωρίσεις τη γυναίκα σου, όταν εκείνη δεν σε αναγνωρίζει; Ο Μαλέρμπ θα δώσει μια εύθραυστη απάντηση στο αγωνιώδες ερώτημά του: ο λόγος που αναγνωρίζω σε αυτήν που έχω απέναντί μου τη γυναίκα μου βρίσκεται τελικά στην αγάπη που της έχω, αγάπη στην οποία θέλω να μείνω πιστός. Αναγνωρίζω σημαίνει αποδίδω την ανθρωπινότητα που αφαιρεί η αρρώστια. Είναι μια πράξη αγάπης και δικαιοσύνης ενάντια στην αδικία της αρρώστιας. Αναγνωρίζω σημαίνει ακόμη συμπορεύομαι. Η ανθρωπιά είναι η τέχνη να συμπορεύεσαι.
Η απάντηση πάντως του Μαλέρμπ μας αφήνει αβοήθητους, όταν ο άνθρωπός μας έχει γίνει πια φυτό, κατά τη σκληρή διατύπωση, στο τελικό στάδιο της νόσου, όταν καμία απολύτως χειρονομία του δεν μας επιτρέπει την αναγνώριση. Τότε, μόνο η ιδέα και η πίστη στην ιερότητα της ανθρώπινης ζωής μπορεί να δώσει απάντηση. Αν το ανθρώπινο κουβαράκι που ακινητεί αμίλητο και απαθές πάνω στο κρεβάτι, χωρίς να επιτελεί καμία από τις ανθρώπινες λειτουργίες, δεν το θεωρούμε ιερό, και αν δεν θεωρούμε ότι μας απευθύνει μια επιτακτική ηθική κλήση, τότε ο δρόμος για την απανθρωπιά έχει ανοίξει. Δεν μπορώ να επεκταθώ, θα προσθέσω μόνο πως, στις περιπτώσεις όπως αυτή του Αλτσχάιμερ, η αναγνώριση ως οντολογικό ερώτημα δεν με ενδιαφέρει διόλου. Το βιβλίο του Μαλέρμπ ωστόσο με βοηθάει να την κατανοήσω ως ηθική ιδέα: μια επίπονη, καθημερινή προσπάθεια να αναγνωρίζεις στον άρρωστο από Αλτσχάιμερ ένα ορισμένο ανθρώπινο πρόσωπο, όπως το ήξερες πριν αρρωστήσει. Ο άνθρωπος δεν είναι αυτό που γίνεται στα τελευταία του, δεν είναι αυτό που τον καταντάει η αρρώστια, είναι αυτό που ήταν σε όλη τη ζωή του, είναι αυτός που ήξερες, είναι αυτός με τον οποίο σχετιζόσουν. Θέλει κόπο. Ο Μαλέρμπ δεν μένει ευτυχώς συνεπής στην οντολογική προσέγγιση της αναγνώρισης. Πώς να μείνει άλλωστε, όταν ο άνθρωπος τον οποίο χτύπησε η αρρώστια είναι η γυναίκα που αγαπάει; Η ηθική της φροντίδας εισβάλλει από παντού στο βιβλίο. Κάθε επίσκεψη κλείνει με τη φράση: «Αύριο θα ξαναπάω στην Αννι». Αυτή ακριβώς είναι η σημαντικότερη φράση του βιβλίου.

28 Ιουλ 2016

Εσύ δεν έζησες την ζωή μου...


Όχι δεν κρινόμαστε όλοι με τον ίδιο τρόπο. Δεν ζήσαμε όλοι τις ίδιες ζωές. Δεν είχαμε όλοι κοινές ουλές και τραύματα. Τα μάτια μας δεν είδαν κοινές σκηνές. Χαμόγελα δεν άνθισαν παντού και αγκαλιές δεν έκλεισαν σφικτά γύρω από τους κόρφους μας. Είναι αρκετοί που έμειναν ορφανοί. Άλλοι δίχως φιλί και πολλοί χωρίς να ακούσουν ένα «σ αγαπώ», «σε χρειάζομαι», «σε θέλω», σε ποθώ», «μπράβο», «μπορείς», «θα τα καταφέρεις». 
Γι αυτό σου λέω δεν μπορείς να με κρίνεις, γιατί εσύ δεν έζησες την ζωή μου. Ένα μονάχα σου ζητώ. Αυτό το δάκτυλο που χρόνια τώρα επιδεικτικά κουνάς μπροστά στα μάτια μου, κατέβασε το, και πιάσε μου το χέρι. Είναι η μόνη κίνηση που τρομοκρατεί τον θάνατο.

π. λίβυος 

22 Ιουλ 2016

Θα ξημερώσει...


Το κερί που θα φωτίσει αυτή την νύχτα, το ανάβω για σένα, που είσαι μόνος και σε βλέπω να κινείσαι μονότονα στο μισοσκόταδο του απεναντινού διαμερίσματος. Για σένα, που σκυμμένη στο κινητό ψάχνεις μια επαφή να σου απαντήσει ή πια αγκαλιά θα σε κρατήσει. Κυρίως όμως για σένα, που σε μπέρδεψε η ζωή από μικρή με σκιές και φαντάσματα, κι όλο προσπαθείς να βγεις στο ξέφωτο μα χάνεσαι. Ξέρω όταν είσαι στο σκοτάδι σε εκνευρίζει να σου μιλάνε για φως, μέσα σου λες, «άσε μας ρε φίλε με τις θεωρίες σου». Ξέρω επίσης ότι θα προτιμούσες να είμαι και εγω χάλια όπως εσένα, μερικές φορές σε παρηγορεί πιο πολύ αυτό, να ξέρεις ότι δεν είσαι μόνη στο μαρτύριο αυτό, όμως, ένα θα σου πω και να το θυμάσαι: Μην Απελπίζεσαι!!! Όσο κι αν πονάς, όσο κι αν αισθάνεσαι ότι δεν πρόκειται ποτέ να γίνεις καλά, θα έρθουν καλύτερες μέρες, όσο κι αν αργεί θα ξημερώσει ρε αδερφέ…

π. λίβυος 

18 Ιουλ 2016

Ας ήταν να λέγαμε λιγότερα...


Ας ήταν να λέγαμε λιγότερα για τον Θεό και να ζούσαμε περισσότερα,

Ασχοληθήκαμε τόσο πολύ με τους «νόμους» και τους «κανόνες» που στο τέλος μας διέφθειραν. 

Βεβαιωθήκαμε τόσο πολύ για τον «Θεό» που θα τον ψάχνουμε ακόμη για πολλούς αιώνες.

Μάθαμε τόσα πολλά που αρχίσαμε να μην ξέρουμε τίποτα.


π. λίβυος

*διασκευή ποιήματος Κ. Μόντη.


8 Ιουλ 2016

Για να μην πεθάνω, να μην ζήσω;



Είναι συγκλονιστική η ιστορία που ακούγετε για τον Γιάννη Τσαρούχη, που γέρος πλέον και βαριά άρρωστος μια χειμωνιάτικη ημέρα, θέλησε να βγει έξω από το σπίτι του προς έναν περίπατο. Η κυρία που είχε αναλάβει την περιποίηση και φροντίδα του, με απορία και αγωνία τον ρώτησε: «Μα που πάτε κ. Τσαρούχη με τέτοιο καιρό; Να πεθάνετε θέλετε;» κι εκείνος με αφοπλιστική απόφαση για ζωή απάντησε, «και για να μην πεθάνω, να μην ζήσω;». 

6 Ιουλ 2016

Σε αποδέχομαι Χριστέ.......


*Όπως και νά' ναι σε απεκδέχομαι Ιησού Χριστέ, καλά το θέρος ή την άνοιξη αλλά και μέσα στο χειμώνα.... (Τ. Παπατσώνης)

**ένας σπουδαίος στίχος του μεγάλου ποιητή μας, που με μοναδικό τρόπο φανερώνει αυτό που χιλιάδες σελίδες, θεολογίας προσπάθησαν να πουν. Ότι ο μεγάλος πειρασμός του ανθρώπου, είναι να παραμείνει πιστός, όχι μονάχα όταν όλα πηγαίνουν καλά στην ζωή του, αλλά κυρίως όταν έρχεται η βαρυχειμωνιά των δοκιμασιών και τα πράγματα δεν έρχονται έτσι όπως τα περιμέναμε. Τότε δοκιμάζεται η πίστη μας, στο Θεό στους ανθρώπους στο εαυτό μας. Στα δύσκολα..."αλλά και μέσα στο χειμώνα..". Τότε η μένουμε πιστοί στην αγάπη Του ή τον προδίδουμε στην συκή του φόβου και του θέλω μας.

π.λίβυος